Anne babaların çocuk yetiştirme tutumları pek çok faktöre bağlı olarak değişebilir. Ebeveynlerin yaşı, meslekleri, en uzun süre yaşadıkları yerler, aile tipleri, ailenin bir arada ya da parçalanmış olması, anne babanın doğumdan önce oluşturdukları çocuk beklentileri, anne baba ilişkisi, anne babanın sahip olduğu sosyal destek, anne babanın stresörleri, anne babanın çocuğu isteyerek dünyaya getirip getirmedikleri, anne babanın çocuk yetiştirirken karşılaştıkları problemleri danıştıkları kişi, anne babanın çocuk yetiştirme konusunda kendilerini yeterli hissedip hissetmemeleri, anne babanın çocukları ile istedikleri düzeyde ilgilenip ilgilenememeleri gibi etmenler ebeveynlerin çocuk yetiştirme konusunda hangi tutumu benimseyeceklerini belirler. Yazı serimizin ikinci yazısında “anne babaya dair faktörlerin anne baba tutumlarını nasıl etkilediğine” değineceğim.

1.Sosyoekonomik Faktörler:

Anne babanın sosyoekonomik durumları çocuklarına yönelik davranış ve tutumlarını etkilemektedir. Sosyoekonomik düzeyi yüksek olan ebeveynler çocuk eğitimiyle ilgili seminerleri, panelleri, yayınları daha rahat bir şekilde takip edebilmektedir. İhtiyaç hissettikleri anda uzman kişilere danışabilmekte, onlardan yardım alabilmektedirler. Sosyoekonomik düzeyi yüksek olan aileler çocuklarına daha tahammüllü davranmakta, daha olumlu yaklaşmaktadırlar. Aynı zamanda sosyoekonomik açıdan üst düzeyde olan aileler çocuklarıyla daha sık iletişim kurmakta, çocuklarının doğuştan iyi olduklarına inanmakta, merakı, yaratıcılığı, eşitliği, sorun çözücü olmayı ve başarıyı önemsemektedirler.

Ekonomik sıkıntılar ebeveynlerin çocuklarına yönelik tutumlarını olumsuz bir şekilde etkilemektedir.

Sosyoekonomik olanakları kısıtlı olan ailelerde ailelerin zor ve stresli bir yaşam altında olmaları nedeniyle çocuk istismarı daha fazladır. Düşük sosyoekonomik düzeydeki anne babalar çocuklarından daha az başarı beklemekte, çocuklarına otoriteye saygı konusunda ve itaat etmeye yönelik baskı uygulamaktadırlar. Düşük sosyoekonomik düzeydeki ebeveynler, yüksek sosyoekonomik düzeye sahip ailelere oranla çocuklarına daha sert davranmaktadırlar. Araştırmalara göre sosyoekonomik düzeyleri incelenen ailelerden, alt sosyoekonomik düzeydeki ebeveynlerin, ebeveynlik rollerini daha fazla reddettikleri, aile içinde daha geçimsiz ve daha koruyucu oldukları, daha sıkı disiplin uyguladıkları görülmüştür.

2.Anne Babanın Eğitim Durumu:

Araştırmalara göre yüksek derecede eğitim alan anne babalar daha demokratik bir ebeveyn tutumunu benimsemektedirler. Aynı zamanda çocuğun çevreye uyumu ile annenin eğitim düzeyi arasında anlamlı bir ilişki vardır.

Babaların eğitim düzeyi arttıkça annelerin aşırı koruyucu tutumlarında, ev geçimsizliğinde, baskıyla disiplin sağlama oranlarında ve ev kadınlığını reddetme isteklerinde azalma olmaktadır. Eşlerin eğitim düzeyi arttıkça çocuklarına karşı tutumları olumlu yönde artmaktadır. Fakat anne ve babanın eğitim düzeyinin düşüklüğü çocuklarına karşı sergiledikleri tutumları olumsuz yönde etkilemektedir.

3.Anne Babanın Ruh Sağlığı:

Kötü bir çocukluk geçiren anne babalar çocuklarının ihtiyaçlarına daha az duyarlı olabilmekte, daha kolay öfkelenip, daha tepkisel davranabilmektedirler. Aynı zamanda kötü bir çocukluk yaşayan ebeveynlerin sorunlarla başa çıkma becerileri tam olarak gelişmemiştir. Mutsuz bir çocukluk yaşantısının bireyler için ilerleyen dönemlerde kendi evliliklerinde boşanmalara, ciddi aile problemlerine, çocukları hırpalama davranışlarına neden olduğu bulunmuştur.

Ebeveynler bilinçdışlarında çocuklarına karşı kendi içlerindeki olumsuz bir duyguyla çatışmaları ve bu duyguyu bastırmaya çalışmaları sebebiyle aşırı hoşgörülü, şımartan bir tutum geliştirebilmektedirler.

Aşırı düşkün bu davranışları çocuklarını aslında ne kadar sevdiklerini kendilerine kanıtlamak için sergilerler.

Endişeli ve depresif anne babalar incelendiğinde kendi ebeveynlerinin de anksiyete ve depresyon gibi ruhsal bozukluklara sahip oldukları görülmüştür. Aşırı şüpheleri ile düşünce ve ruhsal fonksiyonlarındaki bozulma nedeniyle şizofren bir anne çocuğuna aşırı şekilde düşebilmektedir. Aşırı koruyucu tutum doğrudan ebeveynlerdeki ruhsal bozukluktan kaynaklanabilir.

4.Kültürel Değerler:

Farklı kültürlerdeki aileler farklı ebeveynlik tutumlarına sahip olabilmektedirler. Anne babaların çocuklarına dair beklentileri ve toplum gelenekleri ailelerin farklı çocuk yetiştirme tutumlarına sahip olmasının nedenidir. Örneğin Amerikan toplumunda çocuktan eğitim yaşamını tamamladığı andan itibaren kendi ayakları üzerinde durması beklenir. O ana kadar çocuğa gerekli ilgi ve sevgi gösterilirken, kendi ayakları üzerinde duran çocuktan ailenin neredeyse hiç beklentisi kalmaz.

Japon toplumunda ise durum neredeyse tam tersidir. Anne ve baba yaşamları boyunca çocuklarından sorumludur. İlerleyen dönemlerde de çocuktan ailesine saygılı ve bağlı olması, ailesiyle iş birliği içerisinde yaşaması beklenir.

Ülkemizde de genellikle kırsal kesimlerdeki anne babalar tarafından çocuklar yaşlılığın sigortası olarak nitelendirilmektedir. Büyük şehirlerde ise anne babalar çocuklarının bağımsızlıklarına daha fazla önem vermektedirler.

Devam edecek….

Uzman Klinik Psikolog/Aile Danışmanı ve Oyun Terapisti
Damla DOĞRU GÜLÇİÇEK

Instagram: https://www.instagram.com/psikologdamladogru/
Facebook: https://www.facebook.com/psikologdamladogru/

www.marifetlikadinlar.net için Uzman Klinik Psikolog/Aile Danışmanı ve Oyun Terapisti Damla DOĞRU tarafından hazırlanmıştır. Kaynak gösterilmeden kullanılamaz.