DOKTORUNUZ ÖNERMEDEN BALIK YAĞI TAKVİYESİ KULLANMAYINIZ

OMEGA 3 (n-3) YAĞLAR

Öncelikle halk arasında balık yağı olarak bilinen Omega-3 yağlar nedir onu kısaca anlatmak gerekir. Omega-3 yağlar parçalanarak vücutta aktif görev yapan EPA ve DHA yağlarına dönüşür. Omega 3 (n-3) yağ asitleri yani (α-linolenik asit veya LNA veya n-3) olarak bilinir>>>>>>>>>>>>>>>>>> >>>àEİKOSAPENTAENOİK (EPA) . >>>à DOKOSAHEXAENOİK ASİT (DHA)

Omega -3 (α-linolenik asit) parçalanınca EPA ve DHAya (Omega-3 aktif haline)dönüşür. EPA ve DHA balıklarda bulunan iki büyük yağ asidi grubudur. Omega-3 yağ asitleri, koroner kalp hastalığından iltihab oluşumuna kadar birçok hastalığın önlenmesinde ve tedavisinde gerekli olan önemli bir yağ asididir.

İNSAN SAĞLIĞINDA OMEGA-3 YAĞ ASİTLERİNİN YERİ

•Antiinflamatuar (inflamasyonu önler) •Analjezik (ağrı azaltıcı) •Antitrombotik (pıhtı önleyici) •Antimitojenik (kanser önleyici)

OMEGA-3’ÜN KARDİYOVASKÜLER SİSTEM ÜZERİNE OLAN BAŞLICA ETKİLERİ

• Antiaritmik (kalp ritim düzensizliğini önleyici) • Antitrombotik (pıhtı oluşumu engelleyici) • Antiaterosklerotik (damar tıkanıklığı önleyici) • Anti-inflamatuar (iltihap oluşumu önleyici) • Endotel fonksiyonunu düzenleme (kalp yüzey koruyucu) • Hafif düzeyde hipotansif etkili (Tansiyon düşürücü etki) • Trigliserid düzeylerini düşürüc ü • Aterosklerotik plak oluşumunu geciktirme(damar tıkanıklığı geciktirici)

KANSER OLUŞUM MEKANİZMALARINA OMEGA-3 YAĞ ASİTLERİNİN ETKİSİ

-Kanser hücrelerin üreme hızını azaltır -Yeni kanser oluşumunun başlamasını azaltır -Kanser büyüme hızını yavaşlatır -Kanser yayılımı azaltır.

Balık yağlarının kanser üzerinde direkt tedavi edici etkisinden çok, hastalıklardan korunma ve ağrı dindirici etkileri daha yaygın olarak bulunmaktadır. -.-Kanserlerde Ağırlık kaybı olan hastalara önerilmeli. .-Özellikle pankreas ve üst sindirim sistemi kanserlerinde olumlu etki. .-Çeşitli kanserlerde ağırlık kilo kaybını önlemek veya kilo artışı yapmak. .-Ağırlıkta, iştahta ve yaşam kalitesinde artış, cerrahi sonrası iyileşmeyi hızlandırmak.

DİABETES MELLİTUS -OMEGA YAĞ ASİTLERİ İLİŞKİSİ

-Araştırmalar, balıkta bulunan omega 3 yağların (n-3 yağ asitlerinin) insülinin aktivitesini artırdığı ve özellikle de tip II diyabetlilerde hastalığın oluşumunu geciktirdiği ortaya konulmuştur.

GEBELİK-OMEGA-3

• Gebelik sırasında anneden bebeğe aktif olarak omega-3 (n-3) transferi olmaktadır. • Bu durum, annenin omega-3 (n-3) depolarını ciddi olarak tüketmekte ve yeterli alım sağlanamazsa bebeğin beyin gelişimini ve fetüsün sağlıklı büyümesini etkilemenin yanı sıra annenin doğum sonu depresyonuna sebep olmaktadır. • Gebelik sırasında düşük veya prematüre doğumu önlemenin yanı sıra bebeğin doğum ağırlığını artırmaktadır. • Ayrıca, fetüsün sinir sistemi ve damar gelişiminin çok yoğun olduğu, gebeliğin son 3 ayında DHA ihtiyacının çok arttığı bilinmektedir.

İtalya’da 114 gebe kadının balık tüketim alışkanlıkları ile doğum özellikleri arasındaki ilişki incelenmiştir. Bu çalışma sonucunda aşağıdaki sonuçlar tespit edilmiştir. -.–>Gebelerin %91,2’sinin ayda 4.7 kez balık tükettiği, %8,8’inin ise hiç balık tüketmediği belirlenmiştir. .–>Balık tüketmeyenlerde Gebeliğe bağlı hipertansiyonun daha fazla görüldüğü saptanmıştır. .–>Bebeğin doğum ağırlığı ve baş çevresinin annenin küçük yağlı balık tüketimi ile iyi ilişki; yağsız balık ve kabuklu deniz ürünleri tüketimi ile olumsuz ilişki göstermiştir. .–>Küçük yağlı balıkların, olumlu etkilerinden dolayı diğer balıklara göre tercih edilmesi önerilmiştir.

DİĞER HASTALIKLARA ETKİSİ: KORUNMA VE TEDAVİDE OMEGA-3 DESTEĞİ Balık yağının

• Romatoid artrit, • Sistemik Lupus Eritamatosus, • Bronşial astım, • Osteoporoz, • Demans, • İrritabl bağırsak sendromu, • Böbrek hastalıkları, • Organ naklinde Tedavi edici etkileri zayıf olmakla beraber, metabolik hastalıkların ortaya çıkmasını önleme, ağrı, yangı gibi bir çok hastalığı görülme sıklığında azaltma etkisi bulunmaktadır

AMERİKAN KALP DERNEĞİ (AHA)ÖNERİLERİNE GÖRE;

• Sağlıklı yetişkin bireyler için; haftada en az 2 kez balık tüketimi (Haftada 2-3 kez yağlı balık tüketerek günde 0.5-1 g kadar omega-3 (n-3) alınabilir). • KVH öyküsü olan bireyler için; 1 g EPA+DHA

AMERİKA TIP ENSTİTÜSÜ ÖNERİLERİNE GÖRE;

• Kadın ve erkekler için omega (n-3) tüketiminin toplamda 1,6 g olması gerektiğini; • Bu miktarın; • 1.1 g’ının Omega 3 (n-3) yağ asitleri yani (α-linolenik asit) (LNA) ALA’dan • %10’unun EPA/DHA’dan gelmesini tavsiye etmektedir.

TÜRKİYE’YE ÖZGÜ BESLENME REHBERİ’NE GÖRE;

Omega-3 (n-3 ) günlük ihtiyaç -Kadın 19-50 yaş 1,1gr/günlük -Erkek 19-50 yaş 1,6gr/günlük -Gebelik 1,4gr/günlük -Emziren annelerde 1,4gr/ günlük

BEBEK VE ÇOCUKLARA OMEGA-3 (n-3) desteği

• Bebek sadece anne sütü alıyorsa (ilk altı ay) ve anne yeteri kadar balık tüketiyor/ balık yağı alıyorsa takviyeye gerek yoktur. • Fakat bebek mama ile besleniyorsa mamaya omega-3(n-3) eklenebilir. • Bebekler için günlük önerilen doz 250-500mg arasında değişir. • Büyük çocuklar için günlük önerilen doz 500-1000mg arasında olmalıdır.

OMEGA-3 KAYNAKLARI Omega-3 kaynakları hayvansal ve bitkisel olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

BİTKİSEL KAYNAKLARI

• Keten Tohumu Yağı • Kanola Yağı • Soya Fasulyesi • Ceviz • Balkabağı Çekirdeği • Kenevir Tohumu Yağı Semizotu • Kuru Baklagiller • Kolza Tohumu

BİTKİSEL KAYNAKLARI

-Keten tohumu diyetsel omega-3 (n-3) yağ asitlerinin ana maddesi olan alfa-linolenik asit (ALA) açısından zengindir. -Fakat bunun ancak küçük bir bölümü (%10-15’i) EPA ve DHA’ya dönüşür. – Bu nedenle, keten tohumu ve diğer bitkisel kaynaklar, DHA ve EPA içeren balık yağları kadar iyi omega-3 (n-3) kaynağı değillerdir. -Keten tohumu kahve değirmeninde öğütüldükten sonra soğuk yemeklere, yoğurda veya salatalara serpilerek tüketilir. -Keten tohumu günde 1-2 tatlı kaşığı tüketilebilir. -Menopoz dönemindeki kadınlar için öneri; günde 2-3 tatlı kaşığı şeklindedir (bitkisel zayıf östrojen kaynağı)

HAYVANSAL KAYNAKLARI

Hayvansal omega-3 (n-3) kaynakları aktif metabolit olarak EPA ve DHA içerir.

• Bitkisel omega-3 (n-3) lerin çoğu aktif metabolitler değil, alfa-linolenik asit (ALA) şeklindedir. ALA’nın %10-15’i insan vücudunda bulunan enzimler aracılığı ile aktif metabolitlere (EPA ve DHA)

dönüşür. • Bebeklerde ve kronik hastalarda bu dönüşüm daha da azdır.

Hayvansal omega-3 kaynakları nelerdir -Özellikle soğuk su balıkları ve yağlı balıklarda fazladır -kabuklu deniz ürünleri ve az miktarda yumurtadır. -Kültür balıklarında n-3 yağ asitleri daha az bulunur.

• Ayrıca anne sütünde de önemli miktarda bulunmaktadır.

Balıkların omega-3 ( n-3) içerikleri de farklıdır. En çok Omega-3 ( n-3) içeren balıklar soğuk su ya da derin dip balıklarıdır. -Uskumru -ringa -tuna -somon -sardalye gibi soğuk su balıkları yağlı olup, omega-3(n-3)’ten zengindir.

Okyanus balıkları da dahil olmak üzere Dünya’nın neredeyse bütün balıklarında civa, arsenik ve birçok diğer toksinler bulunmaktadır. Toksinlerden daha az etkilenmek ve ağır metal zehirlenmesi riskini azaltmak için küçük balıklar tercih edilmelidir. Çünkü balıklar yaşlandıkça ağır metal ve toksin yükleri artar.

DİKKAT! Hamileler, emzikli anneler ve bebeklerin güvenilir olduğu düşünülen kaynaklardan balık tüketmeleri önerilmektedir

BALIK YAĞI

Doğal kaynaklardan yeteri kadar omega-3(n-3) alamayan kişilere, ki büyük bir çoğunluk böyledir önerilmektedir. Balık yağı preparatları kullanan kişiler bazı önemli noktalara dikkat etmek zorundadırlar.

BALIK YAĞI TÜKETİMİ

• Balık yağı tüketirken öncelikle alınan balık yağının ne kadar aktif madde (EPA+DHA) içerdiğine bakılmalıdır. Örneğin kapsül 500 mg’dır; ancak 100 mg aktif madde içeriyor olabilir. • Sıvı preparatlar kapsüllere oranla çok daha fazla aktif madde içerirler.

1 balık yağı tabletinde; • En az 300 mg EPA, 150 mg DHA bulunmalıdır • EPA/DHA oranı: %60 olmalıdır.

BALIK YAĞI TÜKETİMİ

-Saflaştırılmamış/yoğunlaştırılmamış balık yağlarında toksik öğeler bulunabileceğinden dolayı; etiketinde “Ulusal ve Uluslararası Sağlık Kurumlarından Onaylı” olduğu ibaresi bulunanların tercih edilmesi gereklidir. -Kullanılan balık yağının ağır metal taramasından geçip geçmediği mutlaka sorgulanmalıdır.

-Balık yağı preparatları sıcak ve ışık gören yerlerde tutulmamalıdırlar. Yağların koyu renkli şişelerde saklanması, ısı ve güneşe maruz bırakılmamaları gerekir. -Balık yağlarında E vitamin eklenmiş olduğuna dikkat edilmelidir.

BALIK YAĞI TÜKETİMİNE BAĞLI OLABİLECEK YAN ETKİLER

Omega- 3 yağ asidi tüketimini takiben bireylerde hafif düzeyde yan etkiler gözlenebilmektedir: • Gastrointestinal rahatsızlık durumu oluşturan miktar 1-3 g; • Ağızda balık tadı hissi bırakan miktar 1-3 g, • Şeker hastalarında kan şekeri düzensizliği yapan miktar >3 g, • Trigliseriti yüksek olan hastalarda LDL kolesterol-K yükselmesine neden olan miktar 3g üzeri • Omega-3 (n-3) yağ asidi alımının >3 g/gün: Klinik olarak kanama riskini artırma ihtimali zayıf • * Kan sulandırıcı ilaçların (Aspirin, Kumadin) kullanımı, Gingko Biloba ve E vitamini desteği tüketenlerin balık yağı takviyesine hekim kontrolünde başlamaları önerilmektedir.

Deniz Kaya
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları uzmanı
instagram: doktor_deniz_kaya

wwww.marifetlikadinlar.net için Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları uzmanı Deniz Kaya tarafından hazırlanmıştır. marifetlikadinlar.net KAYNAK gösterilmeden kullanılamaz…