Anne ve babaları en sık doktora götüren şikayet ” Doktor bey benim çocuğum hiç bir şey yemiyor, kilo almıyor, boyu uzamıyor, okuldaki arkadaşlarının hepsi onu geçti” dir. Anne baba o kadar endişelidir ki; hastane hastane doktor doktor gezmiştir. Bir çok vitamin balık yağı kan şurubu kullanmıştır. Ama nafile.. çözüm bulamamıştır.

Anne babalar öncelikle büyüme gelişme nedir? Büyüme gelişme ne zaman başlar? Gelişme geriliği nedir, Boy kısalığı nedir? Nasıl anlaşılır? Nedenleri nelerdir? Ne yapmak gerekir? Bunları bilmek gerekir.

Anne Babalar Büyüme – Gelişme, anne karnında başlar, ergenlik dönemine (epifiz plaklarının kapanmasına) kadar devam eder. Büyüme – Gelişme Çocuklar için en önemli sağlık göstergelerinden biridir. Çocuklarda Büyüme – Gelişme hangi sıklıkta izlenmeli ilk 6 ay ayda bir; iki yaşına kadar 2 ayda bir; 6 yaşına kadar 6 ayda bir daha sonra yılda bir kez boyu ölçülmeli ve normal mi bakılmalı. Eğer ki çocuğun büyümesi yaşıtlarına göre geri kalıyorsa altta yatan bir hastalık olabileceği akla gelmeli.

Büyümenin en önemli göstergesi nedir derseniz??  Boy ölçümünün yaşına uygun olması ve yıllık büyüme hızının normal olasıdır. Anne karnındaki dönem büyümenin en hızlı olduğu dönemdir. Doğuma doğru büyüme hızı azalır. Doğumda boy ortalama 50 cm’dir. Büyüme hızı; süt çocukluğu döneminde hala yüksek olmakla birlikte giderek azalır. Dördüncü yaştan sonra büyüme yavaşlar, ergenliğin hemen öncesinde en düşük hıza (4,5-5 cm/yıl) düşer. Ergenlikte seks hormonlarının da etkisiyle büyüme sıçraması görülür ve büyüme plaklarının kapanması ile büyüme son bulur. Erkekler ergenliğe 1-2 yıl daha geç girdikleri ve ergenlik süresince kızlara göre 4-5 cm daha fazla boy kazandıkları için son boyları kızlara göre 12-13 cm daha uzundur.

Çocukların boyları hangi yaşta yıllık kaç cm uzamalı?

0 – 6 Ay=15-16 cm
6 -12 Ay=7-8 cm
1 – 2 Yaş=10-12 cm
2 – 3 Yaş=7-8 cm
3 – 4 Yaş=6-7 cm
4 yaş- Ergenlik=5.5-7 cm/yıl
Ergenlik = 20 – 30 cm erkek, 15 – 25 cm kız

Çocuğun Büyüme – Gelişmesini Etkileyen Faktörler Nelerdir?

– Genetik Faktörler: Anne ve baba boyları kısa olan çocukların da kısa boylu olması beklenir. Ancak genetik faktörlerin tek başına belirleyici olmadıkları unutulmamalıdır.
– Beslenme: dengeli ve yeterli beslenme şarttır. Bu nedenle her kontrolde çocuğun ağırlığı ölçülmelidir. Boy kısalığının en sık nedeni “kronik beslenme yetersizliğidir”.

-Hormonal Faktörler:
Tiroid hormonu doğumdan itibaren tüm dönemlerde büyüme üzerinde etkindir.
Büyüme hormonu büyümeyi güçlü bir şekilde etkiler. Bu iki hormondan herhangi birinin eksikliği halinde büyüme ciddi şekilde geri kalır.
Ergenlikte seks hormonlarının özellikle estrojenin devreye girmesi ile büyüme sıçraması olur. Ancak yine estrojenin ağırlıklı etkisi ile büyüme plakları kapanır ve büyüme sonlanır.

-Kronik Hastalıklar :
Çocukluk çağında üst solunum yolları ve üriner sistem enfeksiyonlarının sık geçiriliyor olması da büyümeyi kötü yönde etkileyebilir.

Boy Kısalığı ve Büyüme Geriliklerinin Nedenleri nelerdir?

1- Patolojik Olmayan Büyüme geriliği ve Boy Kısalığı:
Büyüme geriliği – Boy kısalıklarının önemli bir bölümü bu gruptadır.
Bu grupta yer alan çocukların büyüme hızları normaldir.
Genellikle hedef boylarına ulaşırlar.
Altta yatan patolojik bir neden yoktur

– Yapısal boy kısalığı: Büyüme hızında bir yavaşlama söz konusudur.
Anne- baba ve çocuğun hedef boyu normal sınırlardadır.
Doğum boyları ve ağırlıkları normaldir.
Yaşamın 3- 6 aylarında büyüme yavaşlamaya başlar, 2-3 yaşa kadar büyüme yavaşlar..
Erkeklerde daha sık görülür.
Sıklıkla iştahsız, abur – cubur ile beslenen zayıf çocuklardır
Ergenlikleri de gecikir.
Gecikmiş olsa da ergenlik döneminde sıçramasını yapıp, hedef boylarına ulaşırlar.

– Ailevi boy kısalığı: Kısa anne ve babanın çocuklarının kısa olması beklenir.
Hedef boyları genellikle kısadır.
Doğum ağırlıkları ve doğum boyları normal sınırlardadır.
Ailevi + Yapısal boy kısalığı: Her iki durumun karışımıdır.
Hedef boyları kısadır.
Ergenlikleri gecikir.

2-Patolojik Boy Kısalığı Ve Büyüme Geriliği?(altta yatan bir hastalık vardır)

– Orantısız boy kısalıkları
İskelet displazileri (Akondroplazi…)
Vitamin D dirençli (hipofosfatemik) riketsler
Ekstremitelerin ışınlanması (radyasyon hasarı)

– Orantılı boy kısalıkları
Nutrisyonel büyüme geriliği
İntrauterin büyüme geriliği
Kromozom anomalileri (Down, Turner…)
Dismorfik sendromlar (Seckel, Russel-Silver, Noonan…)
Kronik hastalıklar (Kr.böbrek yetmezliği, Kr.hepatit, Talassemi…)
Sevgi yoksunluğu sendromu
Endokrin nedenler (Büyüme hormonu eksikliği, Hipotiroidizm..)

Çocuğun Büyüme – Gelişme Değerlendirilmesi Nasıl Yapılır?

Boy kısalığı ve büyüme geriliği terimleri sıklıkla birbirinin yerine kullanılır.
Boy kısalığı, o an ölçülen boyun o yaş ve cinsiyet için ortalama boyundan az olmasıdır.
Büyüme geriliği; ile daha çok büyüme hızının yetersizliği ifade edilir.
Büyüme geriliği: Bir yıl boyunca olan boy uzamasının o yaş ve cinsiyet için yetersiz olduğunu gösterir.

Çocukların Büyüme hızlarının yaşlara göre alt sınırları nedir?

1 – 2 Yaş <10 cm
2 – 3 Yaş <8 cm
3 – 4 Yaş<7cm
4 – Ergenlik<4.5 cm
Ergenlik<6 cm Bu sınırların altında boy uzaması varsa büyüme gelişme geriliği nedenleri araştırılmalıdır.

Bu tür hastalarda gelişme geriliği nedeni araştırılırken dikkatli bilgi alınması gerekir?

Ailenin çocuğun büyümesi ile ilgili gözlemleri ve değerlendirmeleri dikkatle dinlenmelidir.
Büyümesi yavaşladığı bir dönemden söz ediliyorsa o dönemde başka ne gibi sağlık sorunların olduğu sorulmalıdır.
Ailenin sosyo – ekonomik durumu, olası ise evdeki huzur ortamı öğrenilmelidir.
Ailede kısa boylu ve/veya ergenliğe geç giren üyelerin varlığı araştırılmalıdır.
Kısa boy yakınması ile getirilen hastanın ayırıcı tanısında boy kısalığının fark edildiği yaş önemlidir. Eğer bebekliğinden itibaren gelişme geriliği var ise; gebelik sırasında annenin beslenme durumu, annenin kilo alımı, geçirdiği enfeksiyonlar, radyasyon öyküsü; gebelik süresi; doğum şekli, doğum sırasında yaşan sorunlar, doğum ağırlığı ayrıntılı olarak sorgulanmalıdır.
Düşük doğum ağırlığı ile doğan çocukların bir bölümü yaşıtlarından boy ve ağırlık olarak hep geride kalır.

Boy Kısalığı Ve Büyüme Geriliği Olan Çocuğun Muayenesinde nelere dikkat edilmesi gerekir?

Bütün çocuklara dikkatli bir muayene gerekir. Boy kısalığı ile gelen çocuklarda sendromik hastalıkları düşündürecek anormal yüz ve vücut bulgulara ayrıca dikkat edilmelidir. Kısa boylu kızlarda Turner sendromu olasılığı her zaman düşünülmelidir.

Çocukların ulaşabileceği tahmini boyu nasıl hesaplarız??

Erkek çocuk için :anne boyu(cm)+baba boyu(cm)+13 cm/2 ye bölünür
Kız çocuk: anne boyu(cm)+baba boyu(cm)-13 cm/2 ye bölünür

Boy Kısalığı Ve Büyüme Geriliği Olan Çocuklarda Tanıda hangi tetkikler gerekir ??

Laboratuvar tetkikleri hastanın öykü ve muayene bulgularına göre yapılmalıdır.
İlk aşamada alınması gereken tetkikler:.
. Kansayımı: Anemi, enfeksiyon gibi hastalıkları gösterebilir.
. İdrar tetkiki: Üriner sistem hastalıkları hakkında kabaca bilgi verir.
. El-Bilek Grafisi: Kemik yaşı tayini için gereklidir.
İlk değerlendirme ile birlikte kronik hastalıkları taramak amacı ile BUN, Kreatinin; AST, ALT; ST4,TSH; Anti-Gliadin Antikorları(çöliyak hastalığı) bakılabilir.
Bunların dışında öykü ve muayene bulgularına göre düşünülen hastalıklara yönelik testler istenmelidir.

Hangi Çocuklar Endokrinoloji Bölümüne Yönlendirilmeli?

Tahlilleri normal ancak takiplerinde boy kilo gelişimi olmayanlar, ailesel hastalık veya doğumsal hastalık düşünülen hastalar çocuk endokrin bölümüne sevk edilmelidir.
Anne Babalar, sonuç olarak Büyüme gelişme geriliklerinin çoğunda nedeni bulmak çok güçtür. Tanı zor olduğu kadar, tedavi ve takip uzun bir süreç gerektirir. Anne babaların sabırlı olmaları gerekmektedir.

Deniz Kaya
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları uzmanı

instagram: doktor_deniz_kaya

wwww.marifetlikadinlar.net için Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları uzmanı Deniz Kaya tarafından hazırlanmıştır. marifetlikadinlar.net KAYNAK gösterilmeden kullanılamaz…