Öksürük hava yollarını partiküllerden ve sekresyonlardan temizleyerek, yabancı maddelerin aspire edilmesini engelleyen çok önemli bir koruyucu reflekstir. Yapılan çalışmalarda sağlıklı çocukların 24 saat içinde ortalama 11 kez öksürdükleri bildirilmiştir. Ancak öksürük alta yatan akciğer veya akciğer dışı bir hastalığın göstergesi de olabilir. Çocuklardaki kronik öksürükte (bakteriyal bronşit, boğmaca, mikoplazma, tüberküloz), yabancı cisim aspirasyonları düşünülebilir. Eğer öksürük olağan dışı olarak ciddi ve/veya sık ise, büyüme gelişme geriliği, pürülan balgam, egzersiz dispnesi, hipoksemi, göğüs ağrısı, kanlı balgam varsa önemli hastalıkların düşünülmesi gerekir. Çocuklardaki kronik öksürüğün nedenleri erişkinlerden farklı olduğu gibi, değerlendirme ve tedavi de erişkinlerden oldukça farklıdır.

TANI: Kronik öksürük en az 4 hafta süren öksürük olarak tanımlanır. Kronik öksürüğü olan çocuklar detaylı öykü, fizik muayene, akciğer grafisi ve yapabiliyorsa spirometre ile değerlendirilmelidir. Spesifik öksürüğün nedenleri genellikle şunlardır:

• Astım

• Persistan bakteriyel bronşit

• Kronik süpüratif akciğer hastalığı ve bronşektazi

• Hava yolu anomalileri (konjenital, yabancı cisim veya neoplastik) • Aspirasyon • Kronik ya da daha ender infeksiyonlar • İntertisyel akciğer hastalığı • Ekstrapulmoner sebepler (kardiyak ve kulak anomalileri)

ÖKSÜRÜKTE ÖYKÜDE DİKKAT EDİLECEKLER: Kronik öksürüğü olan hastanın değerlendirilmesinde ayrıntılı bir öykü çok önemlidir.

a) Başlangıç yaşı ve durumu: Doğumda başlayan öksürükte konjenital anomaliler (trakeobronkomalazi), aspirasyona neden olan durumlar (Trakeaözefagial fistül (TÖF), laringeal kleft ya da nörolojik bozukluklar) ya da kronik pulmoner infeksiyonlar (kistik fibrozis, silier diskinezi) düşünülmelidir.

Oynarken ya da yemek yerken ani başlayan öksürükte özellikle oyun çağı çocuklarında yabancı cisim aspirasyonu akıldan çıkarılmamalıdır. Öyküde ani boğulma kesinlikle sorgulanmalıdır.

Geçirilmiş ağır pnömoni hava yolunda hasar ile bronşektaziye neden olarak kronik öksürük yapabilir.

b) Öksürüğün doğası: Kronik arka arkaya boğularak öksürük egzersiz, soğuk hava, uyku ya da alerjenlerle tetikleniyorsa astım düşünülmelidir.

Havlar tarzda ya da kaba öksürük genellikle trakea veya proksimal hava yollarından kaynaklanır (Hava yolu malazisi, laringotrakeobronşit, spazmodik krup veya yabancı cisim gibi).

Erken süt çocuğunda kesik kesik öksürük Clamidya trachomatise bağlı olarak oluşabilir.

Öksürük kaz sesi gibi ise ve geceleri kayboluyorsa psikojenik ya da habitual öksürük olarak düşünülür.

Kronik balgamlı öksürük ise bronşektazi, kistik fibrozis, aktif infeksiyon, immün yetmezlik ve konjenital malformasyonlar gibi nedenler düşünülür.

c) Zamanlama ve tetikleyiciler: Astımdaki öksürük tipik olarak alerjen, sigara, egzersiz, soğuk hava veya viral infeksiyonlarla tetiklenir ve geceleri kötüleşir.

Nazal nedenlerden kaynaklanan öksürükte pozisyon değişimi ile tipik olarak kötüleşir.

Bronşektazi yüzünden ortaya çıkan öksürük ise sabah saatlerinde ve daha kötüdür ve balgamlıdır.

Yutkunmayla tetiklenen öksürükte aspirasyon düşünülür.

Yemeklerden sonra ilk bir saatte ortaya çıkan veya yatınca artan öksürük gastroözefagial reflü ile ilişkili olabilir.

Psikojenik öksürük gündüz saatlerinde ortaya çıkar, gece kaybolur ve tipik olarak okul saatlerinde artar.

d) İlişkili semptomlar: Solunum sıkıntısı veya kanlı balgam varlığında alta yatan akciğer hastalığı araştırılmalıdır.

Kanlı balgam ; bronşektazide, kaviter akciğer hastalıklarında (tüberküloz veya bakteriyal abse), hemosiderozda, neoplazmlarda, yabancı cisimde, vasküler lezyonlarda, endobronşiyal lezyonlarda, katamenial kanamalar ve pıhtılaşma bozuklarında gözlenir. Pankreatik yetmezlikle beraber ya da beraber olmayan öksürük, yineleyen akciğer infeksiyon ve/veya büyüme geriliğinde kistik fibrozis akla gelmelidir.

Persistan ateş ile öksürük, ve/veya büyüme gelişme geriliği ya da kilo kaybı kronik infeksiyon ve immün yetmezlik tanısını düşündürmelidir.

Nörolojik bozukluğu ya da nöbetleri olan çocuklarda kronik aspirasyon sıklıkla gözlenir.

e) Özgeçmiş: Doğum öncesi ve sonrası olanlar sorulmalı.

Düşük doğum ağırlığı ve/veya prematüritelerde allerjik hastalıklar sık görülmekte.

Erken doğanlarda bronkopulmoner displazi sıktır. Özgeçmiş sorgulanırken egzema ve geçirilmiş akciğer infeksiyonlarda sorulmalıdır.

Pnömoni tek lob ya da segmentte tekrarlıyor veya iyi tedavi edilemiyorsa hava yolu anomalisi veya obstrüksiyonunu düşünülmelidir. Kronik öksürüğü olanlarda yineleyen zatürre öyküsü varlığında ise kistik fibrozis, immün yetmezlik, aspirasyon, silier diskinezi ve otoimmün hastalıklar akla gelmelidir.

Soygeçmiş: Aile öyküsü alınırken, aile içinde veya yakın görüşülenlerde devam eden hastalıklar, öksürük, kilo kaybı, gece terlemesi varlığı tüberküloz olasılığını düşündürmelidir.

f) sosyal öykü ve çevresel maruziyet: Ev içerisinde bulunan allerjenler, eskimiş evler, odun ve gaz sobası kullanımı, aktif ve pasif sigara teması, kokain veya diğer kimyasal irritanlar kronik solunum infeksiyonlarla ilişkili semptomlara yol açabilir. Şehir içinde yaşayan çocuklarda özellikle gelişmekte olan bölgelerde ev dışı ve ev içi (biyolojik yakıtlar gibi) hava kirliliği de akciğer infeksiyon riskini arttırarak kronik öksürüğe neden olabilir.

Öyküde hayvanlarla temas sorgulanmalıdır. Çünkü öksürük hayvanlara olan allerjenden kaynaklanıyor olabilir.

Çocuğun yaşadığı bölge ve seyahat öyküsü de sorgulanmalıdır. Özellikle endemik mantar ve parazitik infeksiyonların görüldüğü bölgeler tanısal ipuçları verebilir.

g) İlaç kullanımı: Hastanın geçmiş tedavilere verdiği yanıt önemli tanı ipuçları verebilir. Antihistaminiklere verilen cevap rinit ve postnazal drip sendromunu düşündürürken, inhale bronkodilatatör yanıtı ise astım tanısını koydurur. Tedaviye verilen yanıt dikkatli değerlendirilmeli, semptomların kendiliğinden düzelebileceği de akıldan çıkarılmamalıdır. Hastanın diğer hastalıkları için kullandığı ilaçlar kesinlikle sorulmalıdır, örneğin bazı tansiyon ilaçları ACE inhibitörleri gibi kronik öksürük yaptığı bilinmektedir.

ÖKSÜRÜK TANISINDA YAPILAN GENEL TESTLER

-Genel muayene

-Akciğer grafisi

-Pulmıner fonksiyon testleri

-Bronkoskopi

-Özefagus pH monitorizasyon

-Sinüs grafisi

-PPD Testi

-Allerji testi

Deniz Kaya
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları uzmanı
instagram: doktor_deniz_kaya

wwww.marifetlikadinlar.net için Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları uzmanı Deniz Kaya tarafından hazırlanmıştır. marifetlikadinlar.net KAYNAK gösterilmeden kullanılamaz…