ÖZET

Tuvalet eğitimi, hiç kimsenin yardımı olmadan, kimse hatırlatmadan, çocuğun kendi kendine tuvaletinin geldiğinin farkına varıp, tuvalete gitmesi ve tuvaletini yapmasıdır. Tuvalet eğitimi için en uygun dönem 24 -36 aylar arasıdır Çocuğun tuvalet eğitimine hazır olduğunu gösteren ipuçları vardır .Gündüzleri, bezi en az 2 saat kuru kalıyorsa. Öğle uykularından kuru kalkıyorsa. Barsak hareketleri belli ise. Tuvalet ihtiyacını çeşitli hareketlerle veya sözle belirtiyorsa. Bezi kirlenince rahatsız oluyorsa. Tuvaleti kullanmak istiyorsa. Basit talimatlara uyuyorsa, çamaşırını kendisi indirebiliyor ise. Vücudun bölümlerini ve fonksiyonlarını söyleyebiliyor, sevdiklerini, sevmediklerini tanımlayabiliyorsa. Genellikle çocuklar önce kaka sonra çiş kontrolü kazanırlar. Bir kez bezi çıkarmaya karar verdiysek gece ve gündüz kesinlikle bez takılmamalı. Denemeler yaptınız ve aylar geçti ise. Kakasını yapmayı reddediyor ise. 3 yaşını geçmesine rağmen tuvalet eğitimine ilgi duymuyor ise yardım almak gerekir.

Tuvalet eğitimi nedir ve neden önemlidir?

Tuvalet eğitimi, hiç kimsenin yardımı olmadan, kimse hatırlatmadan, çocuğun kendi kendine tuvaletinin geldiğinin farkına varıp, tuvalete gitmesi ve tuvaletini yapmasıdır. Çocuğun sosyal gelişiminde çok önemli bir basamaktır.

Anneler içinse gün içerisinde bez değiştirme seanslarının olmaması demekti. Çantacıya gidince o hep beğenip de alınmayan küçük süslü çantaların alınabilmesi demekti. Baba içinse bez masrafının diğer çocuk gelene kadar askıya alınması demekti.

Çift olarak bakınca da misafir ortamlarında bizimki de maşallahla başlayan… cümlelerin dilimizde gezmesine vesiledir.Çocuk içinse parkta bayırda kırda özgürce pişiksiz dolaşmaktı.

Tuvalet eğitimine başlama yaşı?

Tuvalet eğitimi için en uygun dönem 24 -36 aylar arasıdır. Çünkü tuvalet yapma ile ilgili organlar –böbrek, karın kasları, idrar torbası- bu aylar arası gelişir, bu yaşlardan önce tuvaletinin geldiğini hissetse bile tutamaz çocuklar. İkinci yılda ortaya çıkan ve hemen hemen her şeye itiraz etmesi olarak adlandırılan ‘negativist’ dönem hafifleyince başlamak faydalıdır.

Eğitime daha erken dönemde başlamak ve aşırı baskı kurarak bir an önce çocuğun temiz kalmasını sağlamaya çalışmak fizyolojik olarak yapamayacağı bir şeyi yapmasını istemektir. Çocuğunuzun ileride bazı ruhsal sorunlar yaşamasına sebep olabilir.

Tam tersi bir anlayış yani hiç eğitim vermemeye çalışmak, ‘zamanı gelince kendi söyler nasılsa’ diye çocuğu kendi haline bırakmak hem çocukta tuvalet eğitiminin gecikmesine hem de ruhsal açıdan sorunlara neden olur.

Tuvalet eğitiminin tamamlanma süresi çocuktan çocuğa değişir. Genellikle çocukların kakasını söylemesini 4 yaşına kadar, çişini söylemesini de 5 yaşına kadar tamamlamış olması gerekir. Ancak ideali 3. yaşta eğitimin tamamlanmasıdır. 3 yaş toplumsallaşma ve kreşe başlama yaşıdır. Diğer çocukların

yanında bezli olmak, çiş ve kaka kontrolünü sağlayamamış olmak çocuğu rahatsız edecektir.

Çocuğun tuvalet eğitimine hazır olduğunu gösteren ipuçları:

1-Gündüzleri, bezi en az 2 saat kuru kalıyorsa- önemli bir göstergedir-

2-Öğle uykularından kuru kalkıyorsa,

3-Barsak hareketleri belli zamanda –Örn: sabah kalkınca, yemek sonrası, yatmadan önce..- oluyor ve önceden tahmin edilebiliniyorsa –şimdi yemek yedi ,yarım saate bizimki ….diyebiliyorsak-

Ancak, çocuğunuz koltuğun, kapının arkası gibi kuytu köşelere kamp kuruyor ise tuvaletini yapmak için. Bu bir utanma belirtisidir ve kakadan duygusal olarak ayrılamadığını gösterir, biraz beklemek gerekir eğitime başlamak için.

4-Tuvalet ihtiyacını çeşitli hareketlerle veya sözle belirtiyorsa,

Örneğin: bezini çekiştiriyor olabilir, çiş kaka kelimelerini ifade ediyor olabilir.

5-Bezi kirlenince rahatsız oluyorsa

Bu da önemli bir göstergedir, çünkü rahatsızlık duymayan bir çocuk için çekici hale getirilen içine ödüller koyulan tuvalet eğitimi hiçbir anlam ifade etmez, çünkü o halinden hayatından memnundur.

Diyelim çocuğunuz 2,5 yaşına yaklaşırken dahi rahatsızlık duymuyor kirli bezle dolaşmaktan Şöyle bir soru da aklımıza gelmeli:

Kullandığınız bez en kaliteli bez mi? Çünkü idrarından rahatsızlık duymasına imkan vermeyebiliyor piyasadaki çok kaliteli bezler. Bazen de poposu pişik olmasın diye hemen değiştiriyorsanız bezini, çocuğunuz rahatsızlık duymayacağı için bunu da belirtmeyecektir. Rahatsızlık duymasına ve bunu size ifade edebilmesine fırsat verin. Bezini çok sık değiştirmeyin. İkinci kalite bez kullanmak tercihe bağlıdır ama bu da süreç de size yardımcı olacaktır.

6-Tuvaleti kullanmak istemesi,

Bu aşamayı gören anneler bilsinler ki motivasyonu ile işleri kolaylaştıran bir oğula, kıza sahip, çünkü tuvaleti kullanmak isteyen çocuk zaten duygusal olarak kakasından ayrılmayı göze alan çocuk demektir, tüm uğraşıları şortunu kilotunu indirmeye istekli çocuk demektir.

Çocuğunuzun motivasyonunu artırmak için ‘rol model’leri kullanabilirsiniz. Kız çocukların anneyi erkek çocukların babayı izlemesi süreci kolaylaştırmaktadır.

Bazen çocuğunuz suyu çok sevebilir ve taharet musluğu, sifon suyu, elleri yıkamak ödül bile olabilir onun için. Sifondan sesinden korkan çocuklar olabilir su ile oynamasına fırsat verin, sifonu çekmesi için zorlamayın.

7-Basit talimatlara uyuyorsa, çamaşırını kendisi indirebiliyorsa,

Yukarıda yazdığım bilişsel, fiziksel olgunlaşmalar dışında duygusal olarak hazır olması ve uygun zamanlama olması gerekir.

Duygusal olarak hazır oluşu, köşelere saklanmayı bıraktığı andır.

Zamanlama olarak da sıcak aylar idealdir. Sıcak havalarda çocuğunuz kilotla evde özgürce üşümeden gezebilir..

Diyelim eğitime kışın başlamak zorunda kaldınız. Herhangi bir üşütme olayı olmasın diye evin ısısını artırabilirsiniz.

Eğitim süreci boyunca halıları da kaldırmayın. Farkına varsın hayatın bir parçası bu eğitim. Halı kaldırmak, tuvalet eğitimini ‘olay ‘ haline sokabilir.

Bir de önemi şu ki: tuvalet eğitiminde halı lekelenmiş bile olsa sonucu göreceği için bir daha ki sefere daha dikkatli olması gerektiğini anlayacaktır. Lekelenen halıyı gördüğümüzde tepkimiz sakin ses tonu ile diğer sefer nereye yapması gerektiğini bilgilendirici şekilde olmalı.

Ancak şunlardan kaçınmalıyız:

Örneğin ‘canın sağolsun senden değerli mi oğlum kirlet ben temizlerim’ gibi bir tepki hem abartı hem de samimiyetsiz gelecektir çocuğa. Ya da tam tersi ‘ beceriksiz, söylüyorum da on kere halıya yapma diye bilerek yapıyorsun biliyorum seni..’ gibi ifadelerde de çocuk utanır ve çocukta anneye karşı öfke birikir.

8-Vücudun bölümlerini ve fonksiyonlarını söyleyebilmesi, sevdiklerini, sevmediklerini tanımlayabilmesi,

Bazı durumlar tuvalet eğitimini zorlaştırabilir, bunlar:

Kardeş doğumu, ev taşıma , aile ölüm, ayrılık.. gibi stresli dönemleri yaşanması

Birden fazla kişinin çocuğa farklı metotları kullanarak eğitim vermeye çalışması

Devamlı kabızlık yaşaması.

Önce kaka mı yoksa çiş eğitimi mi?

Bazı çocuklar çiş kontrolünü, bazılarıysa kaka kontrolünü önce öğrenebilirler. Bu durum çocuktan çocuğa farklılık gösterir.

Ancak genellikle çocuklar önce kaka sonra çiş kontrolü kazanırlar, çocuğunuz günde 4-5 defa çiş 1 defa kaka yapıyorsa öğrenime başlanılır. Genellikle kızlar (2,5 yaş) erkelerden (3 yaş) daha önce kontrolü sağlarlar.

Önce gece eğitimine mi yoksa gündüz eğitimine mi başlanılmalı?

Gün içinde tuvaletini kontrol edebilmek, gece kontrol edebilmekten daha önce tamamlanır. Gece altını

ıslatma daha uzun sürer ve 5 yaşına kadar devam edebilir.

Ancak bir kez bezi çıkarmaya karar verdiysek gece ve gündüz kesinlikle bez takılmamalı.

Önce gündüz kontrolü sağlasın sonra gece kontrolünü nasılsa öğrenir diye düşünmeyin. Böyle durumda çocuğunuzun kafasında çelişkiler oluşur.

Gündüz bezlenmeyip gece bezlenmeye devam etmek süreci uzatır. Dışarıya, komşuya giderken de bezlenmemeli ve mümkün olduğunca eğitim süresince evden çıkılmamalıdır.

Çocuğunuzun normal boşaltım örüntüsünü öğrenmek için bir hafta ya da 10 gün kayıt tutabilirsiniz.

Bunun için çocuğunuza ‘günlük kuru kalma süresi kayıt formu’ hazırlayabilirsiniz. Öncelikle kalkış ve yatış saatlerini belirleyin. Çocuğunuzun gündüz uyanık olduğu saatlerde gözlem yapın.

Çiş:Ç Kaka:K Çiş ve Kaka:ÇK Tuvalete gittiği halde yapmamışsa: X Çamaşırına ya da tuvaletine yaptığını da belirtin.

Kuruluk kaydı yapılırken çocuğunuzun bezini uyanma saatinden yatış saatine kadar her yarım saatte bir kontrol edin. Islak ve kuru kaldığı saatleri kaydedin. Kuruluk süresi ve boşaltım örüntüsü öğrenildikten sonra eğitime başlayın.

Diyelim 5. Gün sonunda saat 8:00’de çiş , 9:00’da kaka yaptı.

Bundan sonraki hafta yani eğitim haftanızda saat 8:00’den on dakika önce çocuğunuzu lazımlığa oturtun çiş yapmasını bekleyin, saat 9:00’dan on dakika önce de kakasını yapması için lazımlığa oturtun.

Genel rutinlerde de kahvaltıdan sonra, yemek sonrası, banyodan önce, sokağa çıkmadan önce ve uyku öncesi lazımlığa oturtmayı unutmayın. Bunu yaparken önce az sayıda rutin oluşturun zamanla bunu arttırın.

Böylece kendiniz ve çocuğunuz belli bir rutin içerisinde hareket etmiş olacaksınız. Bir haftalık boşaltım

örüntüsünü öğrendiğiniz çocuğunuz için en az 2 hafta en çok 6 hafta süreyi göze almalısınız.

En az 2 hafta lazımlığa oturmayan çocukta süreyi en az 2 ay sonraya ertelemek gerekir.

Eğitime başlamadan önce lazımlık :

Çocuğunuzla birlikte alışverişe gidip beğendiği bir lazımlık alarak işe başlayabilirsiniz. Lazımlık ile ayakları yere sağlam bastığı için barsakları boşaltma işlemini bu pozisyonda daha rahat gerçekleştirir. Şayet klozet adaptörü almak isteseniz ayağının altına mini bir tabure de almalısınız.

Her gün tuvaleti olsun olmasın lazımlığa ya da tuvalete oturma denemeleri yapmasına izin verin ya da özendirin. Kıyafetleriyle birlikte oturabilir eline ilgisini çeken resimli kitap vererek oturma süresini uzatabilirsiniz.

Lazımlığa oturmak istemiyorsa sevdiği bir oyuncağını lazımlığa oturtabilirsiniz bir süre sonra onu örnek alacaktır. Lazımlık kolay ulaşabilinir yerde olmalıdır çünkü çocuklar tuvaletlerini birkaç dakikadan fazla tutamazlar bu yüzden tuvaletinin geldiğini söyledikten ya da siz fark ettikten sonra hızlı bir şekilde şarkı söyleyerek tuvalete götürün.

Lazımlık yeri banyo olabileceği gibi çocuğun odası da olabilir. Oyun oynarken, tv izlerken üstüne oturmasına izin verin.

Anneler çocuklarını doğdukları andan itibaren iyi gözlemlerler. ‘ bak şimdi ellerini uzattı oyuncağı almak istedi’ benim sesime doğru dönüyor gördünüz mü? …gibi

Tuvalet eğitimine karar vermeden önce de çocuğunuzu iyi gözlemleyin çişini ya da kakasını yaparken nasıl davrandığının farkında olursanız onu uygun zamanlama ile lazımlığa yönlendirebilirsiniz.

Örneğin: Kakasını yaparken bir an durabilir ya da yüzünün şekli değişebilir.Böylece çocuğunuza sık sık tuvaletinin gelip gelmediğini sorup onu sıkmamış olursunuz.

Oluşturduğunuz rutinleri -örneğin her yemekten sonra tuvalete oturmak, uyku öncesi tuvalete

gitmek…gibi- uygulayın. Çocuğunuz lazımlığa oturduğunda yanında beklemeniz onun hemen kalkmasını engelleyecektir, ancak oturma süresini uzatmak çocuğunuzu inatlaşmaya sevk edeceği için oturmak istemezse fazla ısrarcı olunmamalı.

Tuvalet eğitimi çocuğunuzun kendi kendini kontrol etmeyi geliştiren bir alışkanlık olduğu için eğitim süresince çocuğunuza kendi kendine yettiğini hissedeceği görevler verebilirsiniz, ondan yardım isteyebilirsiniz.

Banyonun kapısına tuvalet aşamalarını gösteren -hatta birlikte çizebilirsiniz- resimler asabilirsiniz. Yine tuvalet aşamalarını gösteren mini oyun kartları tasarlayabilirsiniz.

İlk defa kakasını lazımlığa bıraktığında tepkimiz nasıl olmalı?

Artık tuvaletini bezine değil de lazımlığa yapıyor olmasını alkışlamak, büyük ödüller vaat etmek, seremoni havasına sokmak sürece zarar verebilir ya da çişinde kakasından tiksinmesine ya da utanmasına yol açacak sözler söylemek de sürece zarar verir.

Örneğin: ‘ ne pis koktu’ …gibi. Zihninde yanlış bir eşleme yapmasına sebep olur bu sözler. Lazımlığa yaptığı kakayı anne hemen telaşla yüzünü buruşturarak tuvalete dökmemeli; çünkü çişi ve kakası onun ürünüdür, kendi vücudundan çıktığı için de onun için değerlidir. Çocuk ‘kakamdan iğrenen annem benden de mi iğreniyor acaba’ diye düşünür.

Aşama aşama başarısını takdir etmek gerekir. Örneğin: Lazımlığa yetişemeyip bezine yapmış olsa bile kakasını ya da çişini pantolonunu indirmiş olması bile sizi ve onu mutlu edebilmeli.

Tuvaletini çamaşırına yaptıktan sonra bile bunu size haber vermesi bir aşamadır, teşekkür edip nasıl olmasını istediğinizin temennisini bildirin. Bunları sözlü olarak ‘aferin oğlum, kızım’ gibi ifade edebilirsiniz. Anne –baba ya da kardeşler tuvalete gideceği zaman ‘çişim geldi tuvalete gidiyorum’ diyerek çocuğa örnek olabilir. Bu yaş dönemi taklit dönemidir ve en kolay öğrenme yolu bu dönemde modeli örnek almadır.

Tuvalet eğitimi sırasında el yıkama alışkanlığını da birlikte yapabilirsiniz. Eğitim sonunda temizlik alışkanlığını öğretebilirsiniz. Çocuğunuz kız ise enfeksiyondan korunmak için önden arkaya doğru temizleme işlemi yapmasını vurgulayın.

Tuvalet eğitimini erken ya da geç tamamlamış olmak çocuğunuzun genel başarısı ya da başarısızlığı olarak hissettirilmemelidir. Çünkü her çocuk kendisine özeldir.

Doğru zamanlama ve olumlu bir tutumla bu deneyimi de sorunsuz ve keyifle atlatmanız dileğiyle.

Gece Eğitimi

Uyuması için yatağına yatırdığınız çocuğunuza,

‘Uyurken çişinin geldiğini hissedersen lütfen beni uyandır’

‘Seni gece çişini yapman için uyandıracağım’

Tarzı açıklamalar yaparak onu bilgilendirin.

Gündüz bezini takmadığınız çocuğunuz gece de bezli olamayacağı için çarşafın altına üstüne yatak koruyucu örtü koyun. Yatmadan 2 saat öncesi sıvı alımını kesin. İlk gece bezsiz yatırdığınız çocuğunuzu 2 saatte bir kontrol ederek hangi saat aralıklarında çiş yaptığını öğrenin, bir sonraki gün ve günlerde, belirlediğiniz saatten on dakika önce çocuğunuzu uyandırarak yatağın yanına koyduğunuz lazımlığa çişini yapmasını sağlayın.

Çocuğunuz eğer uyanık olmadan çiş yapar ise eğitimin farkın olmayacaktır. Çişini yaptı ise kafasını okşayarak ‘aferin oğluma, kızıma..’ dedikten sonra yatağına yatırın.

Uyandırdığımda tekrar uyumaz endişesi taşımayın.Her hangi bir sağlık problemi yoksa uykusu olan her çocuk yatırıldığında uyur

Eğer siz uyanmadan çiş yaptı ise üstünü ve çarşafı değiştirin yeni yatak koruyucu serin ve çocuğunuzu yatırın, buradaki amaç ‘ıslak ıslak kalman doğru değil, temizlenmelisin’ mesajını vermektir.

Gece kıyafet ve yatak koruma bezinin yedeklerini yatağın yanına koyun kolaylık olur.

Eğer saatlerce ıslak kaldığını düşünüyorsanız üzülmeyin, odasında açık bir cam yoksa üşütmesinden endişe etmeyin.

Unutmayın gece eğitimi daha çok sabır gerektirir. İlk hafta uyku bölünmeleri yaşayacağınız için yorgun olabilirsiniz.

Tuvalet eğitiminde temel prensipler bellidir ancak detaylar üzerinde çocuğunuzun kişilik yapısı ve gelişimine göre değişikler yapılabilir.

Ne zaman yardım almalıyız?

Denemeler yaptınız ve aylar geçti ise,

Kakasını yapmayı reddediyor ise,

3 yaşını geçmesine rağmen tuvalet eğitimine ilgi duymuyor ise,

Önce çocuk doktoruna başvurmak gerekir, eğer organik bir problem yoksa sorun psikolojik olabilir, örneğin: banyoda yalnız kalmak istemiyordur, dikkat çekmek istiyordur, oyunu bırakıp tuvaletini yapmak istemiyordur, kontrolü elinde tutmak istiyordur…, çocuk psikoloğuna görünmekte fayda vardır.

SEVGİLER..

PSİKOLOG GÜLŞAH TÜRKMEN

instagram: psikologannenotlari

www.marifetlikadinlar.net için Psikolog Gülşah Türkmen tarafından hazırlanmıştır. www.marifetlikadinlar.net KAYNAK gösterilmeden kullanılamaz…